روسا و اعضای محاکم عدلیه به ترتیبی که قانون عدلیه معین می‌کند منتخب و به موجب فرمان همایونی منصوب می‌شوند. (اصل هشتاد متمم قانون اساسی مصوب ۱۲۸۵ خورشیدی)

محاکم عدلیه بر دو نوع است:
عمومی و اختصاصی.(ماده ۱ قانون اصول تشکیلات عدلیه و محاضر شرعیه وحکام صلحیه مصوب ۱۲۹۰/۴/۱۹خورشیدی)

محاکم عمومی آن است که حق رسیدگی به تمام دعاوی دارد غیر آنچه قانون صراحتا استثناء کرده است. محاکم عمومی به دو درجه است اول ابتدایی دوم استیناف برای مواردی که قانون معین می‌کند.(ماده۲ قانون اصول تشکیلات عدلیه ومحاضرشرعیه وحکام صلحیه مصوب۱۲۹۰/۴/۱۹خورشیدی)

محاکم اختصاصی آن است که به هیچ امری حق رسیدگی را ندارد غیر آنچه قانون صراحتا اجازه داده است مثل محاکم تجارت و نظامی و غیر ها که تشکیلات و ترتیبات آنها به موجب قانون علیحده معین می‌شود.(ماده ۴ قانون اصول تشکیلات عدلیه ومحاضرشرعیه وحکام صلحیه مصوب۱۲۹۰/۴/۱۹خورشیدی)

مافوق محاکم مزبور در ماده (۲) فقط در پایتخت مملکت ایران دیوان تمیز تشکیل میشود.(ماده ۵ قانون اصول تشکیلات عدلیه ومحاضرشرعیه وحکام صلحیه مصوب ۱۲۹۰/۴/۱۹خورشیدی)

تقسیمات مملکت ایران از حیث تأسیس محاکم عدلیه از قرار تفصیل ذیل است:
اولاً -حوزه صلحیه.
ثانیاً-حوزه ابتدایی.
ثالثاً-حوزه استینافیه.(ماده ۶ قانون اصول تشکیلات عدلیه ومحاضرشرعیه وحکام صلحیه مصوب۱۲۹۰/۴/۱۹خورشیدی)

صلحیه ها و محاکم ابتدایی و استیناف به ماهیت امور و قضایا موافق قانون رسیدگی کرده حکم می‌دهند و دیوان تمیز در غیر مواردی که قانون استثناءکرده داخل در ماهیت دعاوی نشده فقط حق نقض و ابرام احکام و نظارت در محافظت قوت قانون و اجرای آن را بالسویه در تمام محاکم عدلیه دارد.(ماده ۱۱ قانون اصول تشکیلات عدلیه ومحاضر شرعیه وحکام صلحیه مصوب۱۲۹۰/۴/۱۹خورشیدی)

محاکم عدلیه به دعاوی حقوقی که راجع به آنها است موافق قوانین رسیدگی کرده حکم یافصل می نمایند و آنچه را که موافق قانون راجع به آن‌ها نبوده واز خصایص محاکم اختصاصی است رد می نمایند واموری که راجع به محاضر عدول مجتهدین جامع الشرایط است پذیرفته و به طوری که قانون معین می‌کند به محاضر مزبور ارجاع کرده و بر طبق احکام آنها اجرا می دهد.(ماده ۱قانون موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)
محاکم عدلیه وقتی شروع به رسیدگی به دعاوی حقوقی می نمایند که صاحبان دعوا این تقاضا را به طوری که قانون معین می‌کند کرده باشند.(ماده ۲ قانون موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)

محاکم عدلیه مکلفند که به دعاوی موافق قوانین رسیدگی کرده و به موجب آن حکم داده یا فصل نمایند و در صورتی که قوانین موضوعه مملکتی کامل یا صریح نباشد و یا ناقص و یا متناقض باشد باید محاکم عدلیه موافق روح و مفاد عمومی قوانین موضوعه امور را قطع و فصل نمایند.(ماده ۳ قانون موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)
اکیداً ممنوع است که محاکمه عدلیه به عذر اینکه قوانین موضوعه مملکتی کامل یا صریح نیست و یا ناقص و متناقض است صدور حکم را توقیف کنند.متخلفین از این قاعده در حکم اشخاصی خواهند بود که استنکاف از احقاق حق کرده باشند.(ماده ۴ قانون موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)

درمحاکم عدلیه به ماهیت دعاوی حقوقی فقط تا دو درجه می توان رسیدگی نمود.(ماده ۵ قانون موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)
در محاکم عدلیه هیچ دعوایی نمی‌تواند از حیث ماهیت، قابل رسیدگی در درجه بالاتر باشد مادام که دردرجه پایین تر در آن باب حکم صادر نشده است. (ماده ۶ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)

(موادقانون موقتی اصول محاکمات حقوقی طی ماده۱۸۰قانون اجرای احکام مدنی مصوب۱۳۵۶/۸/۱ وبقیه موادبا ماده۷۸۹قانون آیین دادرسی مدنی مصوب۱۳۱۸/۸/۱ خورشیدی منسوخ گردیده)