بعد از ختم مذاکره شفاهی متداعیین و اظهار عقیده مدعی العموم، محکمه هر گاه بتواند فورا رای میدهد والا رئیس و اعضاء به اتاق مخصوص رفته بعد از مشاوره در امری که موضوع محاکمه بوده اظهار علم خودشان را می نمایند.(ماده۴۴۰قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)
اتخاذ رأی به این ترتیب به عمل می آید که رئیس محکمه اول از رای کوچکترین عضو محکمه از حیث مقام شروع کرده بعد از همه رأی خود را اظهار می نماید.(ماده۴۴۱قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)
رأی محکمه به اکثریت آراء اعضاء آن معلوم می شود.(ماده۴۴۲قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)
رأی محکمه باید کتبا نوشته شده به امضای رئیس و اعضای محکمه برسد و این رأی کتبی در جلسه علنی محکمه باید قرائت شود ولو این که مذاکره شفاهی طرفین در جلسه سری به عمل آمده باشد محکمه بعد از امضای رأی کتبی حق تغییر آن را ندارد.(ماده۴۴۳
قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)
در رأی کتبی نکات مفصله باید قید شود:
ا- تاریخ جلسه محاکمه.
۲ – اسم و شهرت اعضاء محکمه که رأی داده اند و مدعی العموم که عقیده خود را اظهار داشته.
۳-اسم و شهرت مدعی و مدعی علیه
۴- موضوع دعوی و جهات و دلایل حکم و تصریح اجرای موقت در صورتی که در آن باب رای داده شده باشد و همچنین تصریح این که مخارج محاکمه بر عهده کیست.(ماده۴۴۴ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)
در امور غامضه که مشاوره طولانی لازم داشته باشد هیأت حاکمه می تواند دادن رأی را تا جلسه دیگر که نهایت آن پنج روز است به تأخیر اندازد ولی رئیس محکمه مکلف است که این نکته را در جلسه علنی محکمه اعلام نماید.(ماده ۴۴۵قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)
بعد از قرائت رای کتبی محکمه،رئیس، روزی را معین می کند که حکم محکمه نوشته شده برای قرائت به طرفین داده شود و آن روز قانونا روز اعلام حکم محسوب می شود.( ماده ۴۴۶
قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹ خورشیدی)
حکم محکمه باید در ظرف پنج روز از روز اعلام رای کتبی انشاء و به امضای رئیس و اعضاء و منشی محکمه برسد.(ماده۴۴۷ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)
رای محکمه یا راجع به ماهیت دعوا است کلیتا و یا به بعضی مسائل که در حین رسیدگی به دعوا حادث و مطرح می شود رای محکمه در صورت اولی حکم و در صورت ثانوی قرار نامیده می شود.(ماده۴۴۸قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب۱۲۹۰/۸/۲۹خورشیدی)

احکام و قرارهای محکمه را یکی از اعضاء که در وقت دادن رای جزو اکثریت بوده به انتخاب رئیس انشاء می کند در حکم باید علاوه بر رأی کتبی نکات مفصله تصریح شده باشد:
۱-تقاضای متداعیین و عقیده مدعی العموم (در صورتی که اظهار عقیده نموده).
۲- دلائل محکمه که مدرک حکم است.(ماده۴۴۹ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)
بعد از این که حکم تهیه شد طرفین می توانند آن را در دفترخانه محکمه قرائت نموده و سوادی از آن یا از صورت مجلس و اعلانات و احکامات محکمه راجع به آن حکم بگیرند.(ماده۴۵۰ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)
به جای سواد طرفین حق دارند که خلاصه حکم را که عبارت رأی کتبی محکمه و ملاحظاتی که مبنای رأی محکمه بوده بخواهند سوادها و خلاصه احکام به امضای رئیس محکمه و منشی می رسد.(ماده ۴۵۱ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)

هر گاه منشی (دفتردار) قبل از این که حکم موافق قانون به امضاء برسد سواد آن را به کسی بدهد از شغل خود معزول و به خدمت دولتی قبول نخواهد شد.(ماده ۴۵۲
قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)
هرگاه مدعی های عمومی بعد از مداقه در اصل احکام ملاحظه کنندکه بر خلاف قوانین صادر شده است به وظیفه خود رفتار می نمایند.(ماده۴۵۳قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)
هیچ حکم یا قراری را نمی توان مجری داشت مگر این که به طرفین یا به وکیل آنان اعلام شده باشد.(ماده ۴۵۴
قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)

در اموری که رسیدگی به آن از خصایص محاکم عدلیه است در صورتی که یکی از متداعیین یا هر دو طرف در موعد مقرر در جلسه محاکمه حاضر نشوند قواعد ذیل باید مرعی شود:
ا- هرگاه مدعى علیه حاضر نشد مدعی می تواند از محکمه خواهش کند که به توضیحات نقاشی او رسیدگی گردد حکم بدهد و یا آنکه مدعی علی را مجددا احضار کند
۲- هرگاه مدعی حاضرنشد بدون این که از محکمه خواهش کرده باشد که در غیاب او رسیدگی کرده حکم بدهد محکمه رسیدگی را موقوف نموده و به خواهش مدعی علیه حکم خسارات وارده بر مدعی علیه را به واسطه احضار بی جهت می دهد و با آن که به خواهش مد عی علیه شروع به رسیدگی کرده و اقداماتی که باید محکمه قانونا برای تهیه حکم از قبیل رسیدگی به دلایل و غیره بنماید به عمل می آورد در صورت موقوفی محاکمه مدعی می تواند عرض حال مجدد داده تجدید محاکمه نماید.(ماده ۴۵۶ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)
هرگاه هیچ کدام از طرفین حاضر نشدند بدون این که از محکمه خواهش رسیدگی را در غیاب خودشان کرده باشند رسیدگی به دعوا از نوبت خارج و بدان کار رسیدگی نخواهد شد مگر این که یکی از متداعیین رسیدگی به دعوا را بخواهند.(ماده۴۵۷ قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)

هر گاه مدعی علیه حاضر نشد ولی در جواب کتبی خود از محکمه خواهش نمود که در غیاب او به موجب جوابی که داده است رسیدگی کرده وحکم بدهداین حکم محکمه غیابی محسوب نخواهدشددراین موردمدعی علیه می تواند ازمحکمه خواهش کندکه سوادحکم محکمه را به اقامتگاه واقعی او برساندمنوط به نظرمحکمه است که حضور مدعی علیه رادراین مواردبرای دادن توضیحات شفاهی بخواهد یانه.(ماده۴۵۸قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰/۸/۲۸خورشیدی)

(موادقانون فوق طی ماده۱۸۰قانون اجرای احکام مدنی مصوب۱۳۵۶/۸/۱ وبقیه موادبا ماده۷۸۹قانون آیین دادرسی مدنی مصوب۱۳۱۸/۸/۱ خورشیدی منسوخ گردیده)